YENİ EĞİTİM DÖNEMİ VE ZORUNLU 4’ LER (1)
2012-2013 Eğitim Öğretim dönemi 17 Eylülde ( 1.sınıflar için 10 Eylül) başlıyor. Yeni dönemin hem hemşerilerimiz hem de tüm vatandaşlarımız için hayırlı olmasını diliyorum. Ülkemiz yeni Eğitim dönemine 4+4+4 tartışmaları gölgesinde girdi. Önüne gelen yetkin olup olmamasına bakmadan uzman edasıyla konu hakkında konuştu. Konu etrafında bilgi kirliliği oluştu. Eğitime başlayacak çocukların psikolojik durumları göz ardı edilerek onların gözü önünde yorumlar aldı başını gitti. Yeni dönemin başında Zorunlu 4’ler konusunda yazı yazmayı uygun buldum. Önce Osmanlıda uygulanan sisteme kısaca değinip günümüz devletlerinin uygulamalarına göz atacağız. Son olarak da bu sene devreye girecek olan yeni sisteme değineceğiz.
Osmanlılarda temel eğitim veren ilk kurum “sıbyan mektepleri” idi. Bunlara mahalle mektepleri de denirdi. Bu okullarda yazı öğretiminin yanında dini bilgiler de verilirdi. Okula başlama yaşı 4 ila 7 arasında değişebilirdi. 13-15 yaşlarında da eğitim tamamlanırdı. Okula başlamanın belli bir tarihi yoktu. Çocuğun okula ilk adım atışı “amin alayı” yada “bed’i besmele (besmeleye başlama)” adı verilen coşkulu bir tören haline getirilerek, eğitim ve öğretimin o yaştaki çocuğun zihninde ufuklar açması sağlanırdı. Günümüzde Japonya’da buna benzer bir uygulama yapılmaktadır. Tarihi 14. yüzyıla kadar uzanan “ Amin alayı” geleneği, okumayı ve öğrenme başlangıcını bir bayrama dönüştüren atalarımızın düşünce derinliğini göstermektedir.
Sıbyan mekteplerinin süresi ortalama 3 yıl idi. Bu eğitimden sonra medrese eğitimi devam ederdi. Medreselerin de kendi içinde sınıflandırması vardı. Osmanlılarda Eğitim ve öğretim 19. yüzyıla kadar bu şekilde devam etti.
1824 yılında II. Mahmut döneminde çıkarılan fermanla birinci kademe eğitim zorunlu hale geldi. Fakat bu, taşrada kağıt üzerinden öteye geçemedi. 1838 yılında , “rüşd çağındaki çocukların okuyacağı okul anlamına” gelen “Rüşdiye” nin açılmasına karar verildi. 1847 yılında “ sıbyan okulu hocaları talimatnamesi” adıyla ilk defa bir yönetmelik çıkarıldı. Bu yönetmelikle 7 yaşındaki çocuğa okul zorunlu hale getirildi. 7 yaşından küçüklerin eğitimi ailesinin isteğine bırakıldı. Öğretim süresi 4 yıl kabul edildi. 1869 yılında kabul edilen “Maarif-i Umumiye Nizamnamesi” ile, Sıbyan mektebi 4 yıl Rüşdiye 4 yıl olarak kabul edildi. Cumhuriyet dönemine kadar Osmanlıda temel eğitim bu şekilde sürdürüldü. Özellikle Osmanlılarda uygulanan temel eğitim modeline baktığımızda, o günün şartları göz önüne alındığında, kendi dönemine göre çağdaş bir modeldir. O dönemde uygulanan modeli günümüz şartlarıyla mukayese etmeye kalkışmak tarih felsefesini ve tarih sosyolojisini bir kenara atmak demektir.
Yapılan araştırmalara göre, dünya genelinde 197 ülkenin 60’ında zorunlu eğitim süresi 8 yıl ve daha az süreler içerirken, 130’unda 9-12 yıl arası ve 7’sinde ise 13-14 yıllık eğitim veriliyor. 197 ülkenin yaklaşık 137’si Türkiye’de şimdiye kadar uygulanan 8 yıllık zorunlu eğitim süresinden daha uzun zorunlu eğitim süresine sahip.
Zorunlu eğitime başlama yaşı 3-7 arasında değişiyor. Ülkelerin çoğunluğunda zorunlu eğitime başlama yaşı 6 iken, 38 ülkede ise zorunlu eğitime 6 yaştan önce başlanıyor. Zorunlu eğitime başlama yaşı 7 olan 44, 6 olan 113, 5 olan 33, 4 olan 4 ve 3 olan 1 ülke bulunuyor.
Eğitim süresi de ülkelere göre farklılık gösteriyor. Zorunlu eğitim 5 ülkede 5 yıl, 24 ülkede 6 yıl, 11 ülkede 7 yıl, 20 ülkede 8 yıl, 54 ülkede 9 yıl, 34 ülkede 10 yıl, 20 ülkede 11 yıl, 22 ülkede 12 yıl, 6 ülkede 13 yıl, 1 ülkede ise 14 yıl. Böylece 197 ülkeden 60’ında zorunlu eğitim süresi 8 yıl ve daha az, 130’unda ise 12 yıla kadar zorunlu eğitim uygulanıyor.
Avrupa Birliği ve bazı ülkelerde zorunlu eğitim süresi çeşitlilik gösteriyor. Zorunlu eğitime başlama yaşı Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Almanya, İrlanda, Estonya, Fransa, İtalya, Avusturya, Romanya, Portekiz, Polonya, ABD, Avustralya, Kore, Japonya’da 6 olarak uygulanıyor. Bulgaristan, Finlandiya ve İsveç’te 7, Macaristan, Hollanda ve Malta’da 5, İngiltere’de ise 4-5 yaşındaki çocuklar zorunlu eğitime başlıyor.
Dünyadaki uygulamalarda eğitimin yapılanmasında ilk kademe ilkokulların süreleri de değişiyor. Almanya, Avusturya, Brezilya, Bulgaristan, Macaristan ve Rusya Federasyonu’nda 4 yıl, Fransa, İtalya, Hindistan ve Pakistan’da 5 yıl, Japonya, Hollanda ve Güney Kore’de 6 yıl, Avustralya, Norveç ve Güney Afrika’da 7 yıl, İrlanda’da ise 8 yıl olarak uygulanıyor.
Ülkelerin ilköğretimin başlangıcından lise son sınıfa kadar toplam öğrenim süreleri, 10 yıl ile 13 yıl arasında değişiyor. Dünya genelinde 204 ülkenin 50’sinde lise sona kadar öğrenim süresi 13 yıl, 116’sında ise 12 yıl olarak uygulanıyor. Lise eğitiminin sonuna kadar toplam öğrenim süresine göre ülkelerin sayıları ve yüzde dağılımları şöyle: 6 ülkede 10 yıl; 32 ülkede 11 yıl; 116 ülkede 12 yıl; 50 ülkede ise 13 yıldır.
Dünyada lise eğitimin süresi de genel olarak 2-4 yılları arasında değişiyor. Filipinler’de 1 yıllık lise eğitimi süresi, İtalya, San Marino ve Samoa gibi ülkelerde 5 yıl uygulanıyor. Lise eğitimi süresi 66 ülkede 2 yıl, 88 ülkede 3 yıl ve 47 ülkede ise 4 yıl olarak belirlendi. Gelişmiş ülkelerin yer aldığı Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkeleri arasında da lise eğitimi süresi 2-5 yılları arasında değişiyor. İrlanda, Malta ve İspanya’da 2 yıl iken, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, Norveç, İsveç, Portekiz ve ABD’de 3 yıl, Avusturya, Belçika, İsviçre, İngiltere ve Kanada’da 4 yıl, İtalya’da ise 5 yıl olarak veriliyor.
Önümüzdeki yazımızda Ülkemizde yeni uygulanacak sitemin değerlendirmesini yapacağız.
Sağlıcakla kalın.
Ömer Akmanşen