11°
Zihin Haritası Tekniği
“Beyni iyi kullanan bir öğrenim tekniği.”
Yaşadığımız çağa önce “Atom Çağı” dendi, ardından “Uzay Çağı” oldu, durulmadı “Bilgi Çağı” denildi, yetmedi “Kuantum Çağı” derken hayatın her alanında öğrenmeyi kolaylaştıran ve makaleye adını verdiğim bu tekniği yeniden geliştirerek insanlığa kazandıran bilim adamına göre ise önümüzde bulunan çağ “Beyin Çağı” olacaktır. Beyin kelimesinin ardında onun bilinmeyenlerini keşfetmek, daha etkin şekilde kullanmak gibi hedefler var.İvmeyle artan bir hızda dünya hayatı değişiyor, gelişiyor, bir yandan bazı değerler maalesef kaybolurken diğer bir yandan yeni değerler, bilgiler, teknikler ve bilimsel ilerlemeler ortaya çıkıyor. Bugün bahsedeceğim “Zihin Haritası” konusu esası itibarıyla yeni bir konu değil ama Tony Buzan isimli bir İngiliz tarafından yeniden düzenlenerek ortaya konulan ve çok ses getiren bir kavrama tekniğidir. Esasen kavram haritası ders kitaplarına çoktan girmiş olmakla beraber esas olan herkesin kendine göre bir zihin haritası geliştirerek öğrenmesini kolaylaştırmasıdır. Yanikavram haritası olarak bilinen şey zihin haritası değildir. Arasındaki en önemli fark şudur ki; kavram haritası başkalarına sunulmak üzere hazırlanır, zihin haritasını hazırlayan ise onu kendine sunar. Bu anlayış farkı da şeklin tamamını farklılaştırır.
Peki neden ve nasıl yapılır bu “Zihin Haritası Tekniği” diye soralım? Önce nedenini açıklayalım; Çoğumuzun bildiği gibi insan beyninin sol ve sağ yarım küresi farklı olaylara farklı seviyede tepki verir. Zihniniz bir sayısal sorunla uğraşıyorsa büyük ihtimalle sol yarım küredeki hareketlilik daha fazladır. Bir şarkı söylüyor ya da resim çiziyorsanız bu kez de sağ yarım küre daha yoğun çalışma halindedir. Hal bu iken uzun bir makaleyi (örneğin şu anda okumakta olduğunuzu) anlamanızda bu bilgi size yardımcı olabilecektir. İşte neden budur. Yani bir şeyi anlamaya çalışırken beynimizin sadece bir yarım küresini kullanmak yerine her ikisini de kullanarak daha kolay anlamaya ve hafızada daha kalıcı olmasına yol verebiliriz.
Gelelim nasılına; takdir edersiniz ki üzerine kitaplar yazılmış bir konuyu bir sayfalık bir makalede size öğretmem o kadar da kolay değil. Burada kısaca ne olduğunu anlatabilirsem ne mutlu bana. Gerisi size kalmış. Arkasını siz kovalar, araştırır, bulur, okur, anlar ve uygularsanız tamamen öğrenebilirsiniz. Sözü uzatmayayım, madem bu makaleyi örnek verdim, bu makaleden konuyu özetlemeye ve nasılını anlatmaya devam edeyim. Bir yazıda, kitapta, makalede her cümlenin ve her bilginin aklınızda kalmasına imkân yoktur, gerek de yoktur. Mesela şu anda okuduğunuz paragrafın ilk beş cümlesini yazıyı okuduktan sonra unutmanızın çok önemli bir kayıp olduğunu söyleyemeyiz. Ama altıncı cümle önemlidir. Çünkü (Bir yazıda… diye başlayan) o cümlede ve (Çünkü… diye başlayan) bu cümlede zihin haritası hazırlanırken her şeyi not etmemeniz gerektiği bilgisi size verilmiştir. Bu konuyu öğrenmeniz için zihin haritanızı hazırlarken bu bilgiyi not edebilirsiniz. Not etmezseniz ne olur? Daha az şey aklınızda kalır. Öğrendiklerinizin büyük bir kısmını muhtemelen bir ay sonra kesinlikle hatırlamayacaksınız. Ama zihin haritası hazırlarsanız, aklınızda kalan bilgi miktarı daha fazla olacaktır. Çünkü beyninizin şekillerle ve resimlerle ilgilenen diğer yarım küresini de işin içine sokmuş olacaksınız. Buraya detaylı bir zihin haritasının resmini koymayı uygun bulmadım. Arama motorunda “Mind Map” yazıp görsellerde bir aratın, istemediğiniz kadar örnek görürsünüz.
Yine de basit bir örnek yapalım: Bir A4 kağıdı alarak yan çevirip (yan çevirmek kağıdı daha uygun kullanmanızı sağlar) bu makalenin zihin haritasını çizelim. Sayfanın ortasına bir daire çizip “Zihin Haritası Tekniği” yazalım. Kâğıdın üstünü 12 kabul edersek 1 yönüne bir çizgi çizip ucuna bir daire daha ekleyerek onun içine de “Bulunduğumuz Çağın İsimleri” diyelim. Ondan da oklar çıkararak birinci paragrafta adı geçen isimleri yazalım. Bunların bir tanesi konunun ana fikrine dayalı olduğunu anladığımız için onun çizgisini uzatarak altına kimin bu adı verdiğini yazalım. İlk paragrafta edindiğimiz diğer bir bilgi de kavram haritası olmadığı idi. Bunu belirtmek için de merkezdeki dairenin altına “Kavram Haritası” yazıp üstüne çarpı atalım. İlk paragrafı çizdik.
Şimdi gelelim ikinci paragrafa. “Neden” ve “Nasıl” soruları sormuştuk. Bunlar için merkezden iki çizgi daha çekelim farklı istikametlere. “Neden” balonunun altına anladığımız nedenleri yazalım. Beynin tamamını çalıştırmak ve daha iyi öğrenmek diyelim. Üçüncü, dördüncü ve beşinci paragrafta “nasıl” sorusunun cevabı verilmiş olduğunu görüyorsunuz. Onlardan aklımızda kalanları da o balonun altına yazalım. Nedir bunlar? Herşeyi not almak yok, Google’da mind map arat, A4 kullan gibi notlar. 12 yönü neresiydi? Merkezden yukarı çizgi çek ve 12 yaz.
Son paragraf da sonuç paragrafıdır. Onunla ilgili bilgiyi de merkezden aşağıya bir çizgi çekerek yaz ve ilgili kişi ile birleştir. Oldu bitti. Basit ama sonsuza kadar uzayabilecek bir zihin haritası çizdik. Emin olun kolay kolay unutmayacaksınız. Not alırken elinizdeki not defterine sayfalarca bilgi yazmak yerine basit karalamalarla, bir konuşma yapmadan önce başlıklarınızı hatırlamak için, yeni bir konuyu öğrenmeye çalışırken ve daha birçok konuda bu tekniği kullanabilirsiniz. Alıştıkça çok çok kolay ama çok etkili olduğunu göreceksiniz. Şimdi benim çizdiğim üstteki haritaya bakın. Bu makalede okuduğunuz hemen her şeyi orada göreceksiniz. 750 üzerinde kelimeden oluşan bu makaleyi tekrar okumanıza gerek bile yok…
Hatırlamak, öğrenmek ve unutmamak için…
Yazan: Kamil CENGİZ
