Klasik fren sistemine sahip araçlarda frene basıldığında tekerlekler kilitlendiği için tekerleğin yol ile sürtünme kuvveti aşıldığı andan itibaren teker dönmeden araç lastikleri üzerinde yolda iz bırakarak kaymaya başlar. Kayma esnasında fren gücünün bir kısmı ısı enerjisine dönüştüğü için frenleme etkisi azalacaktır. Kızaklama etkisi çok fazla olursa araç zig zag yaparak hareket eder.
ABS (Anti-Block System- Kızaklamayı önleyici sistem) fren sistemine sahip araçlarda tekerlekler saniyeler içerisinde defalarca kilitlenip bırakıldığı için tekerleğin kilitlenerek aracın lastik üzerinde kayması olayı yaşanmayacağı için çok daha güvenli bir frenleme olacaktır.
Kilitlenmeyen fren sistemi (ABS) çoğu modern araçlarda güvenli bir özellik olarak göze çarpmaktadır. ABS fren sistemi kaygan yol koşulları ve ani “panik” frenlemesi esnasında aracı güvenli bir şekilde kontrol etmeye yardımcı olur. ESP (Electronic Stability Program), EBD (Electronic Brake Force Distbibution) gibi fren sitemini dengeleyici sistemler sayesinde araç kontrolden çıkmadan veya zig zag yapmadan çok daha güvenli fren sistemleri geliştirilmektedir.
ABS’NİN FAYDALARI:
Sürücüler, ani tehlikelerin ortaya çıktığının farkına vardıkları anda aracın hızını kısa sürede azaltmak için refleks olarak sert frenleme yapma eğilimindedir. Fakat bu durumun ortaya çıkardığı frenleme kuvveti; lastiklerle yol yüzeyi arasında ki çekiş (tutunma) kuvvetini aşar. Bu olduğu zaman aracın tekerlekleri kilitlenecek (dönmeyecek) ve araç kaymaya başlayacaktır.
Kilitlenen tekerlekler tehlikelidir. Çünkü sürücü araç üzerindeki direksiyon hakimiyetini kaybeder. Aracın kayması devam ettiği sürece bu durum (direksiyon hakimiyetinin sağlanamaması) sürücünün engellerden kaçınmasını (sakınmasını) imkansız hale getirir. Buna ilave olarak, aracın kızaklayarak kaymaya başlaması ile durması için gerekecek mesafe tekerleklerin dönerek frenleme yapmasına göre daha fazla olacaktır. Bu kayma sebebi ile lastiğin yola tutunma kuvveti etkilenir.
ABS ARACIN KAYMASINA ENGEL OLUR.
Frenleme esnasında yol yüzeyinin durumu ve aracın konumuna göre frenleme ihtiyacı farklılık gösterebilir. Bu nedenle ABS fren sistemine ilave olarak EBD (Elektronik Fren Dağılımı ), ESP (Elektronik Stabilizasyon Programı) vb. fren sistemleri geliştirilmiştir. Bu sayede aracımızın kayması yada savrulmasının önemli ölçüde önüne geçilmektedir.
STATİK VE KİNETİK TUTUNMA:
Çekiş (lastiğin yola tutunması ile sağlanan kuvvet), aracın lastiği ile yol yüzeyi arasında sağlanan sürtünme (tutunma ) kuvveti temeline dayanır. Dönen tekerlek kaymaz, bu yol ile aracın lastiği arasında oluşan statik tutunma kuvvetidir. Fakat kilitlenen tekerlekler kinetik tutunma kuvvetini ortaya çıkarır ve genellikle bunun miktarı statik tutunmadan çok daha azdır.
İki tip tutunma kuvveti arasıdaki farkı anlamak; odanın içinde bulunan bir masayı boydan boya ittiğinizi kafanızda canlandırın. İlk önce durağan haldeki masayı harekete başlatmak için çok fazla bir kuvvet gerekecektir. Fakat bir kez hareket etmeye başlayan masa çok az kuvvet uygulanarak odanın zemini boyunca hareketine devam eder.
ABS’NİN ÇALIŞMA PRENSİBİ:
ABS aracın fren hattındaki hidrolik yağın basıncı kontrol eder. Bu iş, fren basıncının elektronik devrelerle kontrol edilmesi ile gerçekleştirilir. İlk önce kaymanın başlangıcı algılandıktan sonra kaymaya engel olunur. Ardından ABS fren basıncını tekrar artırarak azami fren kuvvetine ulaşılmasını deneyecektir.
Fren basıncı saniyede birçok kez uygulanacak şekilde ayarlanır ve bazen fren pedalına hızlı aralıklarla basılıyor hissi verir. Bu sayede ABS kısa aralıklarla tekerlekleri kilitleyerek azami fren performansının elde edilmesini sağlar.
Kaynak Duane Bong,visionengineer.com, WEB
